Rianne van Dijck

‘Wat is je doel in het leven? ‘Money, money, money.’ Wat wil je daar mee doen? ‘Alles uitgeven!’” Eden Wood, 6 jaar, een mini-Miss in een roze jurkje en met de make-up van een volwassene, weet wat ze wil.

„Ik denk dat het on-Amerikaans is om te zeggen dat je te veel kunt verdienen”, meent zakenvrouw Suzanne Murphy.

In de etiquetteschool van Sara Jane Ho in Beijing betalen Chinese vrouwen 16.000 dollar om te leren hoe ze een banaan met mes en vork moeten eten en hoe je de merknaam Louis Vuitton moet uitspreken. „Luuiiiiii fetonnnnn”, probeert iemand. „Nee, Loe-wie Fuu-ton”, verbetert Sara Jane haar.

Chinese vrouwen betalen16.000 dollar om te leren hoe ze een banaan met mes en vork moeten eten

In de eerste minuten van de documentaire Generation Wealth, nu te zien in de gelijknamige tentoonstelling in het Fotomuseum Den Haag, wordt de toon meteen gezet. De beelden laten het wonderbaarlijke en soms afschrikwekkende en hilarische universum zien van de rich and famous en zij die dat graag willen zijn. Met deze film, tweehonderd foto’s en een paar korte documentaires neemt de Amerikaanse fotograaf en filmmaker Lauren Greenfield (1966) je mee in een wereld van geld, blingbling, seks, narcisme en roem – en hoe dat allemaal met elkaar samenhangt.

Het is misschien niet helemaal toevallig dat ze haar project Generation Wealth – expositie, boek, documentaire – afrondde in 2017, het jaar dat Donald Trump president werd van de Verenigde Staten. „Trump is de personificatie van het materialisme”, zegt Greenfield aan de telefoon vanuit haar huis in Venice, Los Angeles. „Roem, onroerend goed, reality-tv, narcisme, de vercommercialisering van het vrouwelijk lichaam; het zijn de centrale thema’s in mijn werk en het zijn de onderwerpen waarmee Trump verbonden is en die hem groot hebben gemaakt. Hij is een symptoom van hoe het met Amerika en misschien wel een groot deel van de wereld gesteld is.”

Superrijken
Als je de foto’s en de film bekijkt, zou je kunnen denken dat het gaat over die 1 procent van de wereldbevolking die meer dan de helft van alle rijkdom bezit. Die superrijken zijn ook haar onderwerp; denk aan David en Jackie Siegel uit haar documentaire The Queen of Versailles. Het echtpaar Siegel liet het grootste huis van Amerika bouwen, net in de tijd dat de financiële crisis van 2008 hen hard onderuithaalde.

Niet gehinderd door de realiteit van ongelijkheid dromen mensen grootse dromen

„Maar meer nog dan over deze 1 procent gaat mijn werk over de wens om rijk en beroemd te zijn, en hoe dat intense verlangen een van de drijvende krachten is voor veel mensen”, zegt Greenfield. „Terwijl onderzoek uitwijst dat de opwaartse sociale mobiliteit minder en de ongelijkheid steeds groter wordt. Niet gehinderd door deze realiteit dromen mensen grootse dromen – een groot huis aan een meer, een perfect lichaam, wereldfaam. In het verleden bestond nog het idee dat dat soort zaken bereikt kon worden door hard werken en discipline. Nu wil iedereen dat – zie de reality-tv en talentenshows. Bescheidenheid lijkt niet meer te bestaan.”

Al sinds het begin van haar carrière is Greenfield gericht op wat zo’n maatschappij doet met het zelfbeeld van vooral meisjes en vrouwen. „Het vrouwelijk lichaam wordt vaak gezien als handelswaar, iets wat je kunt inzetten om je kansen in het leven te vergroten.” Een van haar eerste projecten in 1992 (in 1997 gebundeld in het boek Fast Forward) ging over de jeugd in Hollywood. Behalve meisjes die later zouden uitgroeien tot beroemdheden – reality-tv-ster Kim Kardashian en actrice Kate Hudson – fotografeerde Greenfield de 18-jarige Lindsey, die met een grote pleister op haar neus bij haar privé-zwembad zit. Ze heeft net een neuscorrectie gehad – net als vijf andere meisjes in haar klas. De 13-jarige Amanda doet een sessie met haar personal trainer. Ashleigh, ook 13 en mager als een lat, staat op de weegschaal terwijl haar ouders goedkeurend toekijken.

De 18-jarige Lindsey heeft net een neuscorrectie gehad – net als vijf andere meisjes in haar klas

Perfect en rimpelloos
In Girl Culture en later in THIN, over anorexia, zoomde Greenfield nog verder in op deze wat zij noemt „destructieve manier waarop de populaire cultuur de eigenwaarde van meisjes aantast. Media en reclame propageren een beeld van perfecte lichamen, een rimpelloze huid en hoe je succesvol moet zijn. Zo creëren ze onzekerheid bij vooral jonge meisjes, maar vaak ook bij volwassen vrouwen. En waar onzekerheid heerst, heb je kwetsbare en beïnvloedbare consumenten.”

Generation Wealth lijkt met alle genadeloze en hard ingeflitste beelden van decadentie en overdaad – opgespoten lippen, liposucties, dikke horloges, champagne, dure auto’s, een kunstbeen met het logo van Louis Vuitton – op een aanklacht tegen alles wat lelijk is aan een welvaartsmaatschappij met ontevreden consumenten die steeds meer willen. Maar Greenfield, opgeleid als visueel antropoloog, ziet het niet als een manifest: „In de commercial die ik maakte voor Always, #likeagirl, nodigde ik meisjes uit hun zelfbeeld te onderzoeken en hun eigen kracht te ontdekken. Zichzelf niet als een object te zien door de ogen van anderen. Daarmee draag ik wel een duidelijke boodschap uit. Maar ik zie mezelf niet als activist. Ik probeer mijn onderwerpen zo open mogelijk tegemoet te treden.

„Ik laat misschien wel de excessen zien maar ik hoop dat mensen niet alleen maar reageren met: wat zijn dit voor types? Ik hoop dat het uitnodigt tot reflectie. We zijn allemaal onderdeel van dit systeem. Uiteindelijk gaat het over ons allen.”

Lauren Greenfield, Generation Wealth, Fotomuseum Den Haag, t/m 3 februari 2019.