Fotografie / Jacqueline Hassink
Nee, géén wifi
Moderne paradijzen. Gouden plekken. Zo noemt fotograaf Jacqueline Hassink (51) de plekken op aarde waar geen mobiel bereik is. Waar geen zendmasten staan, geen luchtballonnen, drones of satellieten zweven die toegang bieden tot de digitale wereld, waar we niet kunnen appen, facebooken of Netflix kijken. Ook Nederland heeft er een paar, op de Veluwe, in de Betuwe en langs de grens bij Drenthe en Groningen.
Hassink reisde naar een aantal ‘white spots’ nadat ze eerder, tussen 2004 en 2014, werkte aan een fotoserie over boeddhistische tempels en tuinen in Kyoto, Japan. „Dan kwam ik in een tempel waar de monniken alleen een oude fax en een vaste telefoonlijn hadden. Ze namen vaak niet eens op als er werd gebeld, want dan waren ze met andere dingen bezig. Heel bevrijdend.”
Ik kwam in Japan in een tempel waar de monniken alleen een oude fax en een vaste telefoonlijn hadden
Na een bezoek aan het Japanse eiland Yakushima, waar in het hart van de oerbossen helemaal geen bereik is, ervoer ze voor het eerst sinds lange tijd weer hoe het voelt om niet verbonden te zijn: „Ik realiseerde me hoe verslaafd ik was aan mijn mobiele telefoon. Het was heel verwarrend om daar te zijn, maar ik voelde ook dat ik weer ruimte in mijn hoofd kreeg. Ik denk dat mensen die ruimte soms nodig hebben om goed te kunnen functioneren. Zeker voor je creativiteit heb je soms behoefte aan die stilte, dat niets.”
Jacqueline Hassink werd internationaal bekend met haar fotoprojecten over economische macht, zoals The Table of Power, Arab Domains en Car Girls. Zo’n zes maanden per jaar is ze op reis; ze woont in New York maar verblijft ook regelmatig in Amsterdam en Kyoto. Haar mobiele telefoon en internet heeft ze hard nodig om te communiceren met al die contacten over de hele wereld. „Ik voelde de laatste jaren steeds meer druk. Ik leed aan slapeloosheid, aan stress, vond het steeds moeilijker om te ontspannen. En dat had, behalve de gewone werkdrukte, zeker ook te maken met het altijd maar bereikbaar zijn.”
Ik voelde de laatste jaren steeds meer druk. Ik leed aan slapeloosheid, aan stress
Unwired, de expositie die vanaf zaterdag te zien is in het Nederlands Fotomuseum in Rotterdam, is het resultaat van haar zoektocht naar een exit uit deze mallemolen. Ze fotografeerde onder andere plekken op aarde zonder digitaal bereik, zoals die in kaart werden gebracht in het multimediale project White Spots. Ze reisde ervoor naar eeuwenoude oerbossen in Japan, de Noorse eilandengroep Spitsbergen, het onherbergzame landschap van IJsland en het mysterieuze, schier ondoordringbare bamboestruikgewas in het Mount Kenya National Park in Kenia.
Hassink fotografeerde ook de kamers in Villa Stéphanie, een luxe spahotel in het Duitse Baden-Baden, dat gasten een digitale detox biedt. De vijftien kamers hebben koperen platen in de muren die alle wifi, telefoonnetwerken en zelfs elektriciteit blokkeren. Voor wie wil, biedt het hotel begeleiding in het „aangaan van een gezonde relatie met je mobiele telefoon” en een exemplaar van The Digital Diet, een zelfhulpboek om in vier stappen je digitale verslaving te doorbreken en je leven weer in balans te brengen.
Villa Stéphanie biedt begeleiding in het „aangaan van een gezonde relatie met je mobiele telefoon”
„Net als veel mensen vind ik het moeilijk die balans te vinden”, zegt Hassink in een telefonisch gesprek. „De mobiele telefoon is voor veel mensen een verlengde van hun arm geworden, maar ook van hun geest. Je gaat gelijk op zoek naar informatie als je even iets niet weet. Als je je verveelt kijk je een serie op Netflix. Zit je even een minuut op iemand te wachten, dan haal je meteen je smartphone uit je zak.”
Naast de landschappen toont ze portretten van mensen die in metro’s in onder andere Moskou, New York en Seoul op hun telefoons zitten te staren. „In deze serie iPortrait zie je hoe iedereen alleen maar gefocust is op dat apparaatje, niemand praat met elkaar of is zich zelfs maar bewust van de aanwezigheid van de ander. Of van zichzelf. Mensen zijn niet hier maar daar: fysiek zijn ze op deze ene plek, hun geest zweeft ergens anders.”
Een goed gesprek voeren; het lijkt steeds moeilijker te worden
Hassink maakt zich zorgen over dat gebrek aan menselijk contact: „Een goed gesprek voeren, uren de tijd nemen om te praten over en te luisteren naar elkaars ideeën en gevoelens; het lijkt steeds moeilijker te worden. Terwijl er niets zo mooi en belangrijk is als echt contact tussen mensen, waarbij je samen in een ruimte bent en elkaar in de ogen kunt kijken.
„Ik had laatst een etentje met zeven mensen in Beijing, vooral dertigers. Als ze het gesprek niet meer interessant vonden, pakten ze gewoon hun telefoon. Op een gegeven moment zaten vier van de zeven met die telefoon in hun hand. Ongelooflijk.”
Wat doet Hassink zelf in haar zoektocht naar een uitgang uit de digitale wereld? „Ik sport veel, dat helpt. En ik probeer er bewuster mee om te gaan. Eén dag in de maand zet ik alles uit. Lastig. Voortdurend popt er een vraag in mijn hoofd op en dan wil ik het antwoord gelijk weten. Maar dat gevoel zakt weg. Dan merk ik hoeveel tijd ik ineens overhoud.”
Jacqueline Hassink: Unwired. 20 januari t/m 6 mei in het Nederlands Fotomuseum Rotterdam. Bij de expositie verschijnt een gelijknamig fotoboek, vormgegeven door Irma Boom. Uitgeverij Hatje Cantz, 58 euro. Info over het White Spots-project: white-spots.net