Fotografie / Andreas Gursky
Zoekplaatje
Nee, strikt genomen kun je wat Andreas Gursky maakt eigenlijk geen foto’s meer noemen. Schilderijen, daar doen ze eerder aan denken. Niet met verf gemaakt, maar met pixels. Dat komt niet alleen door dat enorme formaat van zijn beelden (soms worden ze afgedrukt op een formaat van zo’n 3 bij 2 meter), maar ook door de afbeeldingen die erop staan. Wie in Museum Kunstpalast in Düsseldorf zijn nieuwste serie Bangkok bekijkt, heeft het idee naar abstracte schilderijen te kijken. De Bangkok-foto’s laten de nachtelijke reflecties zien op de Chao Praya, de grootste rivier van Thailand. Als je van een afstand kijkt naar Bangkok I denk je een donker, impressionistisch doek voor je te hebben. Pas als je dichterbij komt, zie je dat het een foto is van water. In Avondwater zien we de lichtschitteringen dansen. Als je nog ietsje dichterbij komt, ontdek je dat het plaatje iets minder idyllisch is dan je in eerste instantie dacht. Daar drijft een dode vis. Wat lege flessen. Plastic afval.
‘Ik wil vooral zo veel mogelijk details zichtbaar maken in mijn beelden’, zegt Gursky over zijn werk. Neem nu die foto van een concert van Madonna. Zie al die duizenden mensen in het publiek. De dansers. De gitarist. De acrobaten die met hun voeten aan een touw hangen, hoog boven het podium. En daar staat ook zij: Madonna de superster, dat heel kleine poppetje, links in beeld. Of bekijk die foto van de beurshandelsvloer van Chicago, waar het krioelt van de mensen. We kunnen zelfs bijna lezen wat er op de briefjes staat die ze in hun hand hebben. Gursky’s beelden zijn superieure zoekplaatjes waarin de mens slechts een onderdeel is van het grote geheel. Nietig en anoniem.
Het is (bijna) allemaal niet echt, dat moet gelijk maar even gezegd. Zo zag het concert van Madonna er natuurlijk niet werkelijk uit. Net zomin als de Vietnamese mandenvlechters in Nha Trang die in een immense fabriekshal hun repeterende werkzaamheden uitvoeren. Of die overvolle supermarkt, waar duizenden producten volgens een helder kleurenschema liggen uitgestald.
Nee; zo was het in de realiteit dus niet.
Gursky manipuleert de meeste van zijn beelden digitaal. Hij bewerkt de kleuren en herhaalt de diverse elementen, die hij overigens wel zelf fotografeert. Maar hij brengt meer tijd door in zijn studio dan dat hij rondreist met zijn camera. De magie ontstaat pas als hij weer thuis is, achter de computer.
Allerduurste foto
Andreas Gursky (Düsseldorf, 1955) is een van de allerberoemdste fotografen ter wereld. Dat blijkt wel uit de lijst aan imponerende tentoonstellingen en boeken die er over hem zijn gemaakt. Gurksy is ook de maker van de allerduurste foto ter wereld: Rhein II werd in 2011 geveild voor $ 4,3 mln (€ 3,3 mln). In de top vijf van dure foto’s staat nog een tweede werk van Gursky: het iconische supermarktbeeld 99 cent II Diptychon werd in 2007 verkocht voor $ 3,3 mln. Hij behoort, samen met onder anderen Thomas Ruff en Thomas Struth, tot de zeer succesvolle fotografen die les hebben gehad van het Duitse echtpaar Bernd en Hilla Becher. Van hen nam hij het objectieve, neutrale en registrerende standpunt over. Met dat afstandelijke perspectief, met die fascinatie voor anonimiteit, lijkt Gursky wel een maatschappijkritische boodschap uit te dragen. Iets over de gevolgen van globalisering, de consumptiemaatschappij, milieuvervuiling. Iets in de geest van: zie ons hier, als bezige bijen in een te volle korf.
Maar daar moet de kunstenaar helemaal niets van hebben: ‘Ik doe geen politieke uitspraken en stel geen fi-losofische vragen. Ik idealiseer niet, lever geen kritiek. Ik registreer in de eerste plaats een esthetiek die me intrigeert’, zei hij in een eerder interview met NRC Handelsblad. In een recent interview in Der Spiegel legt hij verder uit: ‘Natuurlijk, als ik dat afval fotografeer in het water bij Bangkok, dan zeg ik daarmee ook iets over de toestand van de wereld. Maar mij gaat het in eerste instantie om het beeld, niet om de inhoud.’
Andreas Gursky. T/m 13 januari in Museum Kunstpalast,
Düsseldorf, smkp.de.
