donderdag 31 oktober 2019 / NRC / Conceria del Chienti, Tolentino (MC), 2017. Foto Michele Borzoni

Beeldende kunst / Fotofestival Noorderlicht

Waar de menselijke maat verloren raakt

De Sfinx van Gizeh, het Griekse Parthenon, de Verboden Stad in Beijing, sinds kort staan replica’s van deze bouwwerken in een themapark bij Lanzhou New Area, een Chinese megastad die in korte tijd vanuit het niets is opgebouwd in een droog en dor gebied in de buurt van ‘moederstad’ Lanzhou. De nieuwe stad moet miljoenen Chinezen gaan huisvesten en is gevestigd aan de ‘Nieuwe Zijderoute’.

 

De veelbekroonde Italiaanse fotograaf Davide Monteleone (1974) volgt sinds 2014 de vorderingen langs verschillende delen van de ruim 11.000 kilometer lange route. Hij fotografeerde Russische kozakken die te paard de grens met China bewaken, een werkman bij het nieuwe themapark, diverse bouwlocaties van een nieuwe Chinese hogesnelheidslijn.

 

Monteleone’s indrukwekkende fotoserie A New Silk Road is een van de sterkste bijdragen aan het fotofestival Noorderlicht in Groningen, dat bekend staat om haar geëngageerde, documentaire karakter. Onder de titel Taxed to the Max, wordt op acht hoofdlocaties, door 43 kunstenaars uit 26 landen, onderzocht hoe megabedrijven met hun enorme kapitaal hun stempel drukken op de nationale en mondiale politiek, en zo op het leven van individuele burgers.

 

Geen lichte kost
Een breed thema met visuele projecten – de organisatie koos dit jaar naast de traditionele documentairefotografie ook nadrukkelijk voor installaties, virtual reality, animatie en video – over een groot aantal onderwerpen; big data, digitalisering, milieu, klimaat, cryptovaluta, belastingparadijzen, handelsverdragen, armoede, uitbuiting. Geen lichte kost, en het zal dan ook niet verbazen dat de toon vaak somber en zorgelijk is.

Bijvoorbeeld in twee projecten over olie; de Russische Igor Tereshkov (1989) maakte een melancholische fotoserie over de invloed van olievervuiling op de Shanten, een nomadenvolk in Siberië (de foto’s werden bewerkt met de olie die hij daar aantrof), de Brit Alan Gignoux laat met grote luchtfoto’s zien hoe in Canada olie wordt gewonnen uit schaliegas, en de milieuschade die dat met zich meebrengt. Die zorg over het milieu komt ook in andere projecten terug: zo vult de Duitser David Klammer (1961) de hele ruimte van Fotogalerie Lichtzone met takken, spandoeken, rood-witte linten en foto’s van actievoerders in het Hambacher Bos tussen Keulen en Aken, die protesteren tegen de kolenmijnen van de Duitse energiereus RWE.

 

Niet alles op het festival komt goed tot zijn recht. Dat hangt samen met enerzijds de wat rommelige presentatie met niet altijd even heldere tekstbordjes, en anderzijds in de ambitieuze hoeveelheid projecten, de keuze voor twee locaties die een stukje buiten het centrum liggen en video’s van soms bijna een uur, die de bezoeker dwingen tot scherpe keuzes.

 

Hoopvolle noot
Een keuze die niet moet belemmeren De Zwarte Doos aan de Eendrachtskade te bezoeken. Daar hangt onder meer een serie van de Canadees Tony Fouhse, die met een fraai fotocollage – vogels in een vaalgrijze lucht; eenzame flatgebouwen; mensen, hun gezichten getekend door ongemak – een onheilspellend beeld schetst van deze tijd. En de serie van de Italiaan Michele Borzoni, die voor Workers Buyout groepen werknemers fotografeerde die hun bedrijf na een faillissement hebben overgenomen.


De groepjes trotse Italiaanse werknemers, gewone mannen en vrouwen die door globalisering en outsourcing naar lagelonenlanden geteisterd worden, en met elkaar hun kleinschalige bedrijf weer nieuw leven inblazen, zijn een verademing én een hoopvolle noot tussen al dat globaliseringsgeweld, waarin de menselijke maat volkomen verloren dreigt te gaan.